آیه 62 سوره زمر

اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَكِيلٌ (62)

بعد از ذكر وعد و وعيد بيان عموم قدرت خود فرمايد:

اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ: خداست آفريننده همه چيزها، وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَكِيلٌ‌: و او است بر همه چيزها نگهبان و قائم به حفظ آن و متصرف در آن.

«1» نور الثقلين، ج 4، ص 496، ح 96. تفسير قمى، ج 2 ص 251.

جلد 11 - صفحه 264

تبصره:

چون خداوند سبحان را مدخليتى هست در افعال مخلوقات از حيثيت آنكه مبدء جميع ممكنات و قدرت و تمكين و تيسير اسباب از جانب او است، پس اينكه اسناد جميع اشياء را به خود نموده به اين اعتبار باشد، نه آنكه العياذ باللّه فاعل شر و كفر و معصيت باشد تا جبر لازم آيد؛ بنابراين از حيث آنكه قوه و قدرت و تمكين افعال از جانب خدا باشد، نسبتش به خدا؛ و از جهت آنكه بنده فاعل فعل و مختار است در ترك و فعل، نسبتش به بنده باشد كه: «لا جبر و لا تفويض بل امر بين الامرين». «1»

وَ يُنَجِّي اللَّهُ الَّذِينَ اتَّقَوْا بِمَفازَتِهِمْ لا يَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ (61) اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَكِيلٌ (62) لَهُ مَقالِيدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ (63) قُلْ أَ فَغَيْرَ اللَّهِ تَأْمُرُونِّي أَعْبُدُ أَيُّهَا الْجاهِلُونَ (64) وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ (65)

بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ (66)

ترجمه‌

و نجات ميدهد خدا آنانرا كه پرهيزكار شدند بسبب رستگاريشان نميرسد بايشان بدى و نه ايشان اندوهناك مى‌شوند

خدا آفريننده همه چيز است‌

جلد 4 صفحه 508

و او بر همه چيز نگهبان و كارگزار است‌

براى او است كليدهاى آسمان‌ها و زمين و آنها كه كافر شدند بآيتهاى خدا آن گروه آنها زيانكارانند

بگو آيا پس غير خدا را امر ميكنيد بمن كه بپرستم اى نادانان‌

و هر آينه بتحقيق وحى شد بتو و بآنانكه بودند پيش از تو كه اگر مشرك شوى هر آينه باطل خواهد شد عملت و هر آينه خواهى بود البته از زيانكاران‌

بلكه خدا را پس بپرست و بوده باش از شكرگزاران.

تفسير

خداوند سبحان بعد از تهديد كفار نويد داده است اهل ايمان و تقوى را بنجات از آتش جهنم براى فلاح و رستگارى ايشان در دنيا بأعمال صالحه و اجتناب از معاصى كبيره و اصرار بر صغيره و آنكه نميرسد به آنان بهيچ وجه شدّت و مكروهى و نه آنها محزون مى‌شوند در روزى كه غير آنها محزون خواهند شد و خداوند خالق تمام موجودات و نگهبان و نگهدار و متصرّف و مدبّر امور آنها است و هر كس را بمقام لايق خود خواهد رسانيد در دست او است كليدهاى خزانه‌هاى آسمانها و زمين و هر كس را بقدر قابليّت او عطا مى- فرمايد از نعمت و روزى و رحمت و كفار زيانكارانند كه نعيم بهشت را از دست داده و عذاب جهنّم را خريدارى نموده‌اند و در جوامع نقل نموده كه اهل شرك به پيغمبر صلى اللّه عليه و اله گفتند تو بعضى از خدايان ما را قبول كن ما بخداى تو ايمان مى- آوريم لذا خداوند فرموده بآنها بگو مرا امر بعبادت غير خداى يگانه ميكنيد اى نادانان و بتحقيق وحى شد بتو و ساير انبياء قبل هر يك در زمان خودش كه اگر در عبادت خداى يگانه غير او را شريك كنى عملت باطل ميگردد و قبول نخواهد شد و البته چنين كسى از زيانكاران ميباشد پس عبادت كن خدا را بدون دخالت غير و بوده باش از شكرگزاران نعم حق بر خود و خانواده‌ات و معلوم است كه خطاب به پيغمبر اكرم شده براى تأديب و تعليم امّت والا ساحت مقدّس نبوى اجلّ از احتياج باين تكاليف است چنانچه در روايت قمى ره از امام صادق عليه السّلام بيان شده و از امام باقر عليه السّلام نقل شده كه مراد آنستكه اگر با ولايت على عليه السّلام امر بولايت احدى نمائى بعد از خودت عملت باطل ميشود و از زيانكاران خواهى بود و در كافى از امام صادق عليه السّلام اينمعنى تأييد شده و آنكه مراد از بل اللّه فاعبد و كن من الشّاكرين اطاعت‌

جلد 4 صفحه 509

خدا و شكر بر آنستكه خداوند برادر و پسر عمّش را معاضد و كمك براى او قرار داد و الحمد للّه على ما انعمنا به من ولايته.

اللّه‌ُ خالِق‌ُ كُل‌ِّ شَي‌ءٍ وَ هُوَ عَلي‌ كُل‌ِّ شَي‌ءٍ وَكِيل‌ٌ (62)

خداوند خلق‌ كننده ‌هر‌ چيزيست‌ و ‌او‌ ‌بر‌ ‌هر‌ چيزي‌ وكيل‌ ‌است‌.

مخلوقات‌ الهي‌ بسيار ‌است‌ اما عالم‌ علوي‌ عالم‌ انوار ‌که‌ اولين‌ مخلوقات‌ ‌او‌ ‌است‌ عالم‌ ارواح‌ عالم‌ ملائكه‌ ‌در‌ قسمت‌ مجردات‌ عالم‌ مثال‌ و ‌در‌ قسمت‌ ماديات‌ و اجسام‌ عرش‌ كرسي‌ لوح‌ قلم‌ سماوات‌ شمس‌ قمر كواكب‌ و ‌غير‌ اينها و اما عالم‌ سفلي‌ زمين‌ ماء هوا حيوانات‌ جمادات‌ نباتات‌ جن‌ و انس‌ و ‌غير‌ اينها و ‌هو‌ ‌علي‌ ‌کل‌ شي‌ء وكيل‌ تمام‌ ‌در‌ تحت‌ قدرت‌ ‌او‌ و كفالت‌ و حفظ ‌او‌ و ‌در‌ كنف‌ ‌او‌ و محيط بجميع‌ ‌اينکه‌ عوالم‌ و عالم‌ بجميع‌ خصوصيات‌ ‌آنها‌ و خبير بحال‌ ‌آنها‌ ‌است‌.

]

(آیه 62)- این آیه بار دیگر به مسأله توحید و مبارزه با شرک باز می‌گردد و گفتگوهائی را که با مشرکان داشت ادامه داده، می‌فرماید: «خداوند آفریدگار همه چیز است و حافظ و ناظر بر همه اشیا است» (اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَکِیلٌ).

جمله اول اشاره به «توحید خالقیت» است و جمله دوم اشاره به «توحید ربوبیت».

مسأله توحید خالقیت چیزی است که حتی مشرکان غالبا به آن معترف بوده‌اند.

ولی آنها در توحید ربوبیت گرفتار انحراف شده بودند گاه حافظ و نگهبان و مدبر کارهای خود را بتها می‌دانستند و در مشکلات به آنها پناه می‌بردند.